จากการประชุมเรื่องแนวทางการพัฒนาคนอนาคต ณ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลกรุงเทพ ดร.อรรถพล สังขวาสี อดีตปลัดกระทรวงศึกษาธิการและเลขาธิการสภาการศึกษา กล่าวถึงนโยบายของพลตำรวจเอก เพิ่มพูน ชิดชอบ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงศึกษาธิการ ที่มีแนวคิดปฏิวัติการศึกษาของประเทศ ว่า เพื่อให้การดำเนินงานเป็นไปตามนโยบายของกระทรวงศึกษาธิการ ในส่วนของการจัดการอาชีวศึกษาของประเทศไทย ต้องมีการเตรียมความพร้อมในการผลิตพัฒนากำลังคนของประเทศ รองรับความต้องการของสถานประกอบการ และรองรับเศรษฐกิจที่เกิดขึ้นในอนาคต หน่วยงานจัดการอาชีวศึกษา ควรนำรายงานการประชุม OECD ที่กรุงปารีส และ รายงานการประชุม World economic forum (WEF)ล่าสุด ที่เสนอ แนวทางการจัดอาชีวศึกษาแนวใหม่ (Modern Vocational Education) โดยเป็นรูปแบบการศึกษาที่มุ่งเน้นการพัฒนาทักษะเฉพาะทางและความสามารถในการปฏิบัติงานจริง เพื่อตอบสนองความต้องการของตลาดงานและอุตสาหกรรมในยุคดิจิทัลและเศรษฐกิจที่เปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว ซึ่งมีลักษณะสำคัญดังนี้
1 การเรียนรู้แบบทันสมัยและยืดหยุ่น คือ หลักสูตรที่ปรับตัวเร็ว หลักสูตรอาชีวศึกษาแนวใหม่ต้องสามารถปรับเปลี่ยนได้รวดเร็วตามความต้องการของตลาดงานและเทคโนโลยีใหม่ๆ เช่น AI, IoT, หุ่นยนต์, และพลังงานสะอาด การเรียนรู้แบบออนไลน์และผสมผสาน (Blended Learning) การใช้แพลตฟอร์มออนไลน์และเครื่องมือดิจิทัลเพื่อให้ผู้เรียนสามารถเข้าถึงเนื้อหาได้ทุกที่ทุกเวลา
2 การฝึกปฏิบัติจริง (Work-Based Learning) การฝึกงานในสถานประกอบการ สร้างความร่วมมือกับภาคอุตสาหกรรมเพื่อให้ผู้เรียนได้ฝึกงานจริงและเรียนรู้จากประสบการณ์ทำงาน การเรียนรู้จากโครงการจริง (Project-Based Learning) ให้ผู้เรียนทำงานจริงในโครงการที่เกี่ยวข้องกับอุตสาหกรรม เพื่อพัฒนาทักษะการแก้ปัญหาและการทำงานเป็นทีม
3 การพัฒนาทักษะแห่งอนาคต (Future Skills) ทักษะทางเทคนิค (Hard Skills) เน้นทักษะที่จำเป็นในอุตสาหกรรม 4.0 เช่น การเขียนโปรแกรม, การใช้เครื่องจักรอัตโนมัติและการวิเคราะห์ข้อมูลทักษะ Soft skill และทักษะ Intrend ของโลก ได้แก่ ทักษะการสื่อสาร, การคิดวิเคราะห์, การทำงานร่วมกับผู้อื่น การเป็นผู้นำ ทักษะการเรียนรู้ตลอดชีวิต (Lifelong Learning)ส่งเสริมให้ผู้เรียนสามารถเรียนรู้และปรับตัวได้ตลอดชีวิต
4 ความร่วมมือกับภาคอุตสาหกรรม (Industry Collaboration)การสร้างเครือข่ายกับบริษัทและองค์กรเพื่อให้หลักสูตรสอดคล้องกับความต้องการของตลาดงานและผู้เรียนได้เรียนรู้จากผู้เชี่ยวชาญในอุตสาหกรรม การรับรองทักษะจากภาคอุตสาหกรรม การออกใบรับรองหรือประกาศนียบัตรที่ได้รับการยอมรับจากภาคอุตสาหกรรม
5 การใช้เทคโนโลยีและนวัตกรรมการเรียนรู้ด้วยเทคโนโลยีสมัยใหม่เช่น Virtual Reality (VR), Augmented Reality (AR), และ Simulation เพื่อสร้างสภาพแวดล้อมการเรียนรู้เสมือนจริง การเข้าถึงเครื่องมือและอุปกรณ์ทันสมัย เช่น หุ่นยนต์, เครื่อง CNC, และเครื่องมือดิจิทัลอื่นๆ
6 การส่งเสริมการเป็นผู้ประกอบการ (Entrepreneurship) การสอนทักษะการเริ่มต้นธุรกิจ เช่น การวางแผนธุรกิจ, การตลาด, และการจัดการการเงิน การสนับสนุนการสร้างนวัตกรรม ส่งเสริมให้ผู้เรียนคิดค้นนวัตกรรมใหม่ๆ และนำไปสู่การสร้างธุรกิจของตนเอง
7 การประเมินผลแบบใหม่ โดยประเมินทักษะจริง (Competency-Based Assessment)เน้นการประเมินจากผลงานและการปฏิบัติจริง แทนการสอบแบบเดิม
ที่สำคัญ ต้องติดตามผลผู้เรียน เพื่อปรับปรุงหลักสูตรและวิธีการสอนให้มีประสิทธิภาพมากขึ้น
8 การเข้าถึงและความเท่าเทียม การศึกษาที่เปิดกว้าง ให้โอกาสผู้เรียนทุกกลุ่มเข้าถึงการศึกษา ไม่ว่าจะเป็นนักเรียนทั่วไป, ผู้ใหญ่ที่ต้องการเปลี่ยนอาชีพ, หรือผู้ที่ต้องการพัฒนาทักษะเพิ่มเติม การสนับสนุนทางการเงิน เช่น ทุนการศึกษาและโครงการฝึกอบรมฟรี เพื่อลดอุปสรรคทางการเงิน
9 การตอบสนองต่อแนวโน้มโลกอาชีพใหม่ในอนาคต เตรียมความพร้อมสำหรับอาชีพใหม่ที่เกิดขึ้นจากเทคโนโลยีและนวัตกรรม เช่น นักวิเคราะห์ข้อมูล, ผู้เชี่ยวชาญด้านพลังงานสะอาด, และนักพัฒนาซอฟต์แวร์ ความยั่งยืน (Sustainability) ส่งเสริมการเรียนรู้เกี่ยวกับเศรษฐกิจสีเขียว (Green Economy) และการพัฒนาที่ยั่งยืน
หลายประเทศที่ประสบความสำเร็จในการปฏิรูปอาชีวศึกษา เช่น ประเทศเยอรมัน มีระบบ “Dual Vocational Training” ที่เน้นการฝึกงานในสถานประกอบการควบคู่กับการเรียนในห้องเรียนประเทศสิงคโปร์ มีหลักสูตรที่สอดคล้องกับความต้องการของอุตสาหกรรม และส่งเสริมการเรียนรู้ตลอดชีวิต ฟินแลนด์ เน้นการพัฒนาทักษะ soft skill และทักษะดิจิทัลในหลักสูตรอาชีวศึกษา
”ผมเชื่อมั่นในศักยภาพคนอาชีวศึกษา ที่จะสามารถพัฒนาการจัดอาชีวศึกษาแนวใหม่ของประเทศ โดยนำคำแนะนำตามรายงานการประชุมดังกล่าว มาวางยุทธศาสตร์การขับเคลื่อน ซึ่งไม่เพียงแต่ตอบโจทย์นโยบายของกระทรวงศึกษาธิการแล้ว แต่ยังเป็นการเตรียมผู้เรียนให้พร้อมสำหรับตลาดงาน และช่วยสร้างบุคลากรที่มีทักษะหลากหลาย สามารถปรับตัวตลอดจนสร้างนวัตกรรมได้ในโลกที่เปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว” ดร.อรรถพล กล่าว
